DAS PRÄSENS / ŞİMDİKİ ZAMAN / REGELMÄSSIGE VERBEN / DÜZENLİ FİİLLER
Almancadaki düzenli fiillerin Präsens’i fiil köküne şahıslara göre değişen şu takıların eklenmesiyle meydana getirilir.
| Şahıs | Fiil kökü | Takı | Türkçesi |
|---|---|---|---|
| 1. Tekil şahıs / ich | lern | -e | Öğreniyorum |
| 2. Tekil şahıs / du | lern | -st | Öğreniyorsun |
| 3. Tekil şahıs / er | lern | -t | Öğreniyor |
| sie | lern | -t | Öğreniyor |
| es | lern | -t | Öğreniyor |
| 1. Çoğul şahıs / wir | lern | -en | Öğreniyoruz |
| 2. Çoğul şahıs / ihr | lern | -t | Öğreniyorsunuz |
| 3. Çoğul şahıs / sie | lern | -en | Öğreniyorlar |
| Nazik hitap / Sie | lern | -en | Öğreniyorsunuz |
Örnekte takılar şemada açıklık sağlanabilmesi için ayrı yazılmıştır. Normal halde takılar tabii ki fiil köküne bitişik yazılır.
Görüldüğü gibi, 1. ve 3. çoğul şahıslarla nazik hitapta fiilin sonuna -en takısı gelmekte, yani fiil hiç değişmeden olduğu gibi kullanılmaktadır: lernen.
Bunun dışında düzenli fiillerin temel özelliği gereği, fiilin kökü şahıslara göre kesinlikle değişmemektedir.
| Şahıs | Fiil kökü | Takı | Türkçesi |
|---|---|---|---|
| 1. Tekil şahıs / ich such | such | -e | Arıyorum |
| 2. Tekil şahıs / du | such | -st | Arıyorsun |
| 3. Tekil şahıs / er | such | -t | Arıyor |
| sie | such | -t | Arıyor |
| es | such | -t | Arıyor |
| 1. Çoğul şahıs / wir | such | -en | Arıyoruz |
| 2. Çoğul şahıs / ihr | such | -t | Arıyorsunuz |
| 3. Çoğul şahıs / sie | such | -en | Arıyorlar |
| Nazik hitap / Sie | such | -en | Arıyorsunuz |
Almanca cümlede fiil genel olarak Präsens gerekse diğer zamanlarda özneden sonra gelen ve 2. yer olarak adlandırdığımız yerde bulunur.
Ich lerne. Öğreniyorum
Ich lerne Deutsch. Almanca öğreniyorum
Du lernst Englisch. İngilizce öğreniyorsun.
Er sucht. Arıyor
Er sucht seinen Bruder. Erkek kardeşini arıyor.
Wir suchen unseren Hund. Biz köpeğimizi arıyoruz.
Cümlenin öznesi tekil bir isimse cümle içinde fiilin tekil 3. şahısla birlikte bulunan şekli kullanılır. Özne çoğul haldeki bir isimse fiilin 3. çoğul şahısla bulunan şekli bir cümlede yer alır.
| Tekil Özne | Fiil (3. tekil şahıs) | Diğer sözcükler |
|---|---|---|
| 1. Er | lernt | Deutsch |
| 2. Hans | lernt | Englisch |
| 3. Ayşe | sucht | ihren Vater. |
| 4. Der Lehrer | kauft | ein Buch. |
| 5. Die Mutter | kocht | heute viel Gemüse. |
| 6. Die Schülerin | lernt | die Aufgabe. |
Örnek cümlelerin Türkçeleri.
1. Almanca öğreniyor.
2. Hans İngilizce öğreniyor.
3. Ayşe babasını arıyor.
4. Öğretmen bir kitap satın alıyor.
5. Anne bugün bol sebze pişiriyor.
6. Kız öğrenci ödevi öğreniyor.
| Tekil Özne | Fiil (3. tekil şahıs) | Diğer sözcükler |
|---|---|---|
| 1. Sie | lernen | Französisch |
| 2. Die Kinder | spielen | auf der Straße. |
| 3. Die Schüler | suchen | den Ball. |
| 4. Die Touristen | fragen | den Polizisten. |
| 5. Die Gäste | kaufen | viele Postkarten |
| 6. Hans und Ayşe | schicken | einen Brief. |
Örnek cümlelerin Türkçeleri.
- Fransızca Öğreniyorlar.
- Çocuklar caddede oynuyorlar.
- Turistler polise soruyorlar
- Misafirler birçok kartpostal satın alıyorlar.
- Hans ve Ayşe bir mektup gönderiyorlar.
Ayrıcalık gösteren düzenli fiiller:
Kökleri d, t, m, n harfleriyle biten fiillere yukarıdaki şimdiki zaman takıları eklenirken -st ve -t takılarında ortaya telaffuzu imkansız bir durum çıktığı için kök ile şimdiki zaman takıları arasına bir e harfi eklenir. Bu tür fiiler için şimdiki zaman takıları şöyledir.
- ich [e]
- du [est]
- er [et]
- sie [et]
- es [et]
- wir [en]
- ihr [et]
- sie [en]
- Sie [en]
Bu tür ayrıcalık gösteren ve kökleri d, t, m, n ile biten düzenli fiilerin en çok rastlanılanları şunlardır:
arbeiten (çalışmak)
reden (konuşmak)
retten (kurtarmak)
atmen (nefes almak)
rechnen (hesaplamak)
gründen (kurmak)
beten (dua etmek)
bilden (teşkil etmek)
widmen (ithaf etmek)
ereignen (cereyan etmek)
Sadece, kökü m ve n ile biten fiillerden bu harflerden önce köklerinde r veya l bulunanlar bu kurala uymaz ve şimdiki zaman takılarıyla kökleri arasına e harfi almaz:
lernen (öğrenmek)
lärmen (gürültü etmek)
Ayrıcalık gösteren birkaç fiilden örnek çekimler inceleyelim.
ich arbeit-e [çalışıyorum]
du arbeit-e-st [çalışıyorsun]
er arbeit-e-t [çalışıyor]
sie arbeit-e-t [çalışıyor]
es arbeit-e-t [çalışıyor]
wir arbeit-en [çalışıyoruz]
ihr arbeit-e-t [çalışıyorsunuz]
sie arbeit-en [çalışıyorlar]
Sie arbeit-en [çalışıyorsunuz]
ich rechn-e [hesaplıyorum]
du rechn-e-st [hesaplıyorsun]
er rechn-e-t [hesaplıyor]
sie rechn-e-t [hesaplıyor]
es rechn-e-t [hesaplıyor]
wir rechn-en [hesaplıyoruz]
ihr rechn-e-t [hesaplıyorsunuz]
sie rechn-en [hesaplıyorlar]
Sie rechn-en [hesaplıyorsunuz]
Kökleri s, ß, sch, x ve z ile biten fiillerde ise yine telaffuz ve yazım imkansızlığı nedeniyle 2. tekil şahısın şimdiki zaman eki -st köke eklenirken s harfi kalkar ve yalnız -t takısı kullanılır. Bu takdirde fiilin kökü 2. tekil şahıs takısıyla birlikte -st, -ßt, -xt, -zt ile biter.
| Tekil Özne | Kökü | 2. Tekil şahsı |
|---|---|---|
| rasen (koşmak) | ras | du rast |
| schweißen (kaynatmak) | schweiß | du schweißt |
| feixen (sırıtmak) | feix | du feixt |
| hetzen (koşturmak) | hetz | du hetzt |
| wachsen (mumlamak) | wachs | du wachst |
Görüldüğü gibi, bu fiillerin 2. tekil şahısları rasst, schweißt, feixst, hetzst, wachsst şeklinde yazılmamaktadır.
Kökleri -el veya -ek ile biten fiilere şimdiki zaman takıları eklenirken –en şeklindeki şimdiki zaman takısının e harfi kalkar ve yalnız n harfi eklenir. Aslında fiilin aslı da böyle yazıldığı için bu doğal bir kuraldır.
sammeln (toplamak) wir sammel-n
ändern (değiştirmek) wir änder-n / sie änder-n
Mein Vater gründet eine neue Firma. (Babam yeni firma kuruyor)
Ali arbeitet in dieser Fabrik. (Ali bu fabrikada çalışıyor)
Du rechnest sehr schnell. (Çok çabuk hesaplıyorsun)
Der Arzt rettet das kranke Kind. (Doktor hasta çocuğu kurtarıyor)
Der junge Ingenieur gründet eine Firma. (Genç mühendis bir şirket kuruyor)
Der Direktor redet mit den Schülern (Müdür öğrencilerle konuşuyor)