ALMANCA SIFATLARIN ÇEKİMİ / DIE DEKLINATION DES ADJEKTIVS

1. İsmin Cinsiyeti:

İsmin cinsiyetine göre tanımlıkla isim arasına gelen sıfata eklenen taklar değişir. İsim der, die, das tanımlıklarından birisiyle birlikte kullanılmışsa sıfata -e takısı eklenir.

der gute Mann iyi adam
die gute Frau iyi kadın
das gute Kind iyi çocuk

İsim belirsiz tanımlık olan ein, eine ile birlikte kullanılmışsa sıfata -er, -e, -es takılarından biri eklenir.

ein guter Mann iyi bir adam
eine gute Frau iyi kadın
ein gutes Kind iyi bir çocuk

2. İsmin tekil veya çoğul oluşu

Yukarıda gördüğümüz takılar ismin çoğul olması halinde değişir. Önünde der, die, das tanımlıklarından biri bulunan isimlerle birlikte bulunan sıfatlara çoğulda -en takısı eklenir.

die guten Männer iyi adamlar
die guten Frauen iyi kadınlar
die guten Kinder iyi çocuklar

3. İsmin hali

İsmin -i, -e veya -in hallerinden birinde bulunmasına göre sıfat tamlamasında sıfata eklenen takı da değişiklikler gösterir. İsmin hallerine göre takılarda meydana gelen değişikliği aşağıda ayrıntılı olarak ele alacağız.

Genel olarak, sıfatın ismin cinsiyetine, tekil veya çoğul oluşuna ve haline göre sorununa takı alarak gösterdiği değişikliği değişikliğe “sıfatların çekimi” denir. Yukarıda ve daha önce “sıfat tamlamaları” bölümünde verdiğimiz bilgileri topluca tekrarlayacak ve -i, -e ve -in hallerine göre yapılan çekimi inceleyeceğiz.

1. Tip: Belirli tanımlıklardan sonra gelen sıfatlar

Önünde der, die, das tanımlıkları bulunan isimlerle yapılan sıfat tamlamaları nispeten basittir. Bu tipte sıfata sadece -e veya -en takısı eklenmektedir.

1. Tip’e uyan sıfatlara “zayıf çekiliyor” da denir.

Yukarıda sıfatlara eklenen takıları kolayca bir bakışta hatırda tutulabilmeleri için bir çetvel halinde sadece takı olarak bir kere daha tekrarlayalım.

dies-, jen-, jed-

Tanımlıkların yerine kullanılan “bu” anlamındaki dies- , “şu” anlamındaki jen- ve her anlamındaki jed- sözcüklerinden sonra gelen sıfatlara da yukarıda gördüğümüz takılar eklenir.

Bu üç sözcüğün sonuna da ismin tanımlığına göre, -e, -er veya -es eklenir. Önce kısaca bu sözcüklerin isimlerin önlerinde tanımlık yerine geldiklerinde aldıkları şekli görelim:

Bu sözcüklerle isim arasına giren sıfatlar da yukarıda belirtilen takıları alır.

2. Tip: Kein, keine’den sonra gelen sıfatlar

Keine, keine sözcükleri “bir” anlamına gelen ein, eine şeklindeki belirsiz tanımlıkların olumsuz şeklidir. Kein, keine önünde bulundukları isimlere “değil hiç, hiçbir” anlamlarını vererek cümleyi veya bu isimleri olumsuz hale getirir. Daha önceki bölümlerde kein, keine’yi ayrıntılı bir biçimde incelemiştik.

Önünde kein, keine bulunan isimlerle yapılan sıfat tamlarında sıfata eklenen takılar yukarıda gördüğümüz takılara kıyasla biraz farklıdır. “Benim, senin, onun” gibi anlamlarına gelen mein, dein, sein, ihr, unser, usw. Şeklindeki iyelik zamirleri ile birlikte kullanılan sıfatlar için de aynı takılar geçerlidir. Aşağıdaki çizelgede biz örnek olarak sadece kein, keine’yı alacağız.

Kein, keine şeklindeki olumsuz tanımlıklar ve mein, meine, dein, deine, sein, seine, ihr, ihre, unser, usw. Gibi iyelik zamirleriyle kullanılan sıfatların, sıfat tamlamalarında aldıkları takıları aşağıda bir kere daha sadece takı olarak kısa bir “özet cetvel” halinde tekrarlamaktayız: